Impact van Covid-19: hoe gaat het met de wijnboeren?

In 2020 had ik het geluk om ondanks de covid-19 beperkingen twee keer een mooie wijnreis te maken. Een lang weekend naar Piemonte, Noord-Italië, in augustus. En in september naar de door het reisadvies ‘geel gekleurde’ regio’s van Frankrijk, de Champagne en de Loire regio. Je realiseert je pas goed hoe overweldigend de pandemie is wanneer je in het anders zo vredige en glooiende heuvelachtige landschap met wijngaarden bent en een goed gesprek aangaat met een wijnboer. Afgelopen week had ik opnieuw contact met enkele van deze wijnboeren. Hieronder een kort verslag van wat zij met mij deelden over de impact van corona op hun ondernemingen.

Sociale impact op de wijnboeren
De wijnboeren zijn zich rond deze tijd van het jaar volop aan het voorbereiden op de lente. Zo ligt de focus op het snoeien van de takken in de wijngaard. De wijnboeren hebben hoop met de lente in zicht, want het was een bijzonder jaar. Het toerisme viel weg door de covid-restricties, waardoor wijnproeverijen en rondleidingen niet meer doorgingen en er dus ook geen directe verkoop was. Daarnaast viel ook de verkoop aan restaurants waar toeristen en locals genieten van de Italiaanse keuken bijna volledig weg. Geen onbelangrijk detail, 50% van de wijnconsumptie in Italië vindt plaats in restaurants!

De kleine tot middelgrote wijnboeren van Piemonte en Veneto die ik sprak zagen het aantal bezoekers in hun cantina teruggevallen van gemiddeld duizend wijnliefhebbers in 2019 naar 50 à 100 bezoekers in 2020. Het beperkte aantal bezoekers bezocht de wijngaarden met name in de periode juli t/m oktober, toen de lockdowns in Europa enigszins werden versoepeld. Een van de wijnboeren excuseerde zich zelfs voor haar Engels. Ik begreep haar goed, maar zij had het gevoel dat haar Engels een stuk minder was geworden omdat zij al een langere tijd geen gesprekken had gehad met buitenlandse bezoekers. 

Los van de impact op toerisme, merkte ik dat Italiaanse wijnboeren geëmotioneerd waren. Ik vernam dat de ziektecijfers daar nog niet volledig onder controle zijn. Italianen zijn zeer sociale mensen en zeker in kleine dorpen waar iedereen elkaar kent bepalen covid-restricties de stemming nadrukkelijk.

Impact op het ondernemen van de wijnboeren
Wijnboeren zijn, naast kunstenaars, vooral volhardende ondernemers. Logisch, ieder jaar hebben zij te dealen met de wispelturigheid van de natuur. In 2019, hadden Italiaanse wijnboeren het al zwaar te verduren. Extreem weer, waaronder overstromingen en stormen, afgewisseld door hittegolven, zorgden voor een daling van ongeveer 10 a 15% van de landelijke wijnproductie. Zo werd 2019 bijna een warming-up voor 2020.

Het lagere toerisme zorgde voor minder directe verkopen. Een van de geïnterviewde wijnboeren met een focus op high-end wijnen gaf aan dat in een normaal jaar 8.000 flessen werden verkocht aan klanten die kwamen proeven. Vorig jaar waren dat er minder dan 1.500. Hoe ging deze wijnboerin te werk gegeven de omstandigheden? Ze ging alle contacten die over de jaren waren opgedaan direct mailen. Zonder bij de pakken neer te zitten, gingen ook andere wijnboeren spontaan mailen naar particulieren die eerder hun gegevens hadden achtergelaten. Dit waren voornamelijk binnenlandse (lokale) klanten, maar waar mogelijk ook buitenlandse klanten. Bij deze laatste doelgroep was het obstakel vaak accijnsregelgeving, wat het moeilijker maakte alle buitenlandse particulieren te bereiken.

Vanwege het digitale aspect waartoe corona dwingt, vinden wijnverkopen steeds meer plaats via koeriers. Deze nieuwe methode wordt nog niet volledig omarmd door alle wijnboeren. De wijnboeren die inzien dat dit de toekomst is zien deze ontwikkeling ook niet als iets tijdelijks. Omdat verkopen vaker digitaal plaatsvinden geven wijnboeren aan het steeds drukker te hebben omdat ze alle contacten wel persoonlijk willen onderhouden. Deze toewijding en passie wat zich vertaalt in deze mentaliteit van oplossingsgerichtheid merkte ik onder andere uit een gesprek met Paola Abrigo, een wijnboerin uit Piemonte.

De impact op de verkoop varieert heel erg. Sommige wijnboeren rapporteerden 40% minder verkoop in 2020. Anderen hebben dit weten te beperken tot een vermindering van 5%. Ook wijnexport buiten Europa wordt hard geraakt door corona. Italiaanse en Franse lokale wijnboeren begonnen de afgelopen paar jaren steeds meer met verkopen aan opkomende landen waaronder China, Brazilië en Thailand. In deze landen zag je de interesse in Europese wijnen toenemen, vooral vanuit de groeiende middenklasse. Helaas is de vraag ook hier, onder andere door het sluiten van restaurants, volledig stil gevallen. Hier valt weinig aan te doen. In de plaats zochten wijnboeren steun bij de vertrouwde lokale bevolking, die niet schroomden om wijn af te nemen.

Een andere verkoopstrategie die wordt toegepast door sommige wijnboeren is een sterke focus op de verkoop van vooral jonge wijnen. Aangezien wijnboeren toch gedwongen worden een voorraad op te bouwen door de lagere verkopen, kiezen zij ervoor om vooral de wijnen op voorraad te houden die langer bewaard kunnen blijven. Dit zijn de wijnen uit jaargangen 2018 of ouder die een hoger potentieel hebben voor verbetering van de tannines, en die dus nog een paar jaar in de wijnkelder bewaard kunnen worden. Als de pandemie over is, is er dus een grotere voorraad aan mooie, langer gerijpte wijnen, wat goed is voor de wijnliefhebber. Daarnaast was 2020 een goed wijnjaar voor Noord-Italië, wat het makkelijker zou maken om de jongere wijnen te kunnen verkopen.

Waar de meeste wijnboeren door de pandemie tijdelijk zijn gestopt met het investeren van tijd en middelen in de ontwikkeling van nieuwe producten, zien wij ook dat sommige wijnboeren, waaronder Perusini uit Veneto (met de lancering van een nieuwe mousserende wijn), deze strategie juist opzoeken. Maar misschien is het geen strategie, en eerder een passie voor de wijnboeren die aan dit soort productontwikkeling blijven doen. Ook is de vraag naar alternatieve wijnen toegenomen gedurende de pandemie. Liefhebbers zijn steeds vaker opzoek naar bv. biologische wijnen zoals die van Torelli uit Piemonte.

Financiële impact op de wijnboeren
Wereldwijd grepen overheden in om de financiële gevolgen van de pandemie in te perken. Ook werd financiële steun beschikbaar gesteld aan wijnmakers. Voor een reductie in druivenoogst en daarmee de productie kon een wijnboer uit Piemonte in aanmerking komen voor compensatie vanuit de Italiaanse staat, om overaanbod tegen te gaan. Voor D.O.C. wijnen kon een Piemontese wijnboer € 800 per hectare krijgen, voor D.O.C.G. wijnen € 1.100 per hectare. Volgens ‘The Local’ had de Italiaanse staat hiertoe een fonds van € 100 miljoen beschikbaar gesteld, Piemonte kreeg hiervan € 4 miljoen. De kleinere Italiaanse wijnboeren noemen deze maatregelen ‘orribile’ (verschrikkelijk). Om in aanmerking te komen moet je namelijk een minimaal aantal kilo’s per hectare produceren. Hierdoor komen de kleinere wijnboeren, die zich niet op druivenvolume maar op hoge kwaliteit focussen, niet in aanmerking. Dit soort maatregelen helpen alleen de producenten van bulkwijnen.

Kleinere wijnboeren zijn dus genoodzaakt andere financiële hulpbronnen te zoeken. Zo biedt de grote Italiaanse bank ‘Intesa Sanpaolo’ leningen met een looptijd van 5-jaar aan. Het zijn doorlopende leningen tegen garantie, namelijk onderpand in de vorm van Barolo of Barbaresco wijnen. Een bijzondere vorm van garantstelling. Sommige Italiaanse wijnboeren maken hier al gebruik van, dat zijn voornamelijk wijnboeren die met veel voorraad zijn blijven zitten. De kleinere lokale wijnboeren die ik hierover heb gesproken hebben vooralsnog geen intentie om gebruik te maken van dit soort faciliteiten. Toch geven ze aan dat, indien de lockdown tot en met de zomer duurt, zij opzoek zouden moeten gaan naar additionele middelen. Hoe langer de lockdown hoe slechter dus het financiële uithoudingsvermogen van deze kleine wijnboeren.

Gemiddeld zagen wijnboeren ook hun kosten stijgen tijdens de covid-pandemie. Inkoopkosten zoals de prijs van kurken, flessen en kartonnen dozen stegen. Maar ook servicekosten zoals: administratie, transport, en kosten om te voldoen aan covid-restricties stegen in 2020. Gemiddeld stegen de kosten tussen de 2 en 5%. Sommige wijnboeren vertaalden deze kosten in de prijs van hun wijnen. Anderen, zoals de familie Cavallero uit Piemonte, hielden zich aan de familiefilosofie om hoge kwaliteitswijnen te produceren tegen toegankelijke prijzen, en namen deze inflatiekosten zelf voor rekening.

Afdronk
Zoals wijngaarden weer tot bloei komen na een winterslaap hopen de wijnboeren, zoals iedereen, dat het persoonlijke sociale contact weer zal herleven na de pandemie. Tegelijkertijd kijken zij uit naar de ontwikkeling van de veelbelovende wijntrends die in gang zijn gezet in het afgelopen jaar, waaronder de focus op nieuwe digitale verkoopkanalen.

De bij Onwine aangesloten wijnboeren hebben een focus op eerlijke, hoge kwaliteitswijnen. Zij vinden het belangrijk dat zij verkopen aan liefhebbers, die hun wijnen echt kunnen waarderen. Ondanks de stap naar digitalisering en verkopen via internet, vinden zij het persoonlijke daarom erg belangrijk. In dit bijzondere jaar van aanpassingen zien wijnboeren Onwine als één van de oplossingen, omdat er een directe transactie tussen de wijnliefhebber en de wijnboer plaatsvindt. Daarnaast komt hun persoonlijke verhaal terug op Onwine, een wijnliefhebber weet van wie hij zijn wijnen koopt. 

Ik eindig graag met het benoemen van mijn respect voor de wijze waarop de kleinere lokale wijnboeren met een volhardende passie de huidige uitdagingen trotseren. Dan spreek ik namens de rest van het team, het is onze oprechte motivatie om de wijnboeren daarbij te helpen middels het platform Onwine.

Geerco 
14-3-2021, ONWINE