De ommekeer van Lambrusco. Van bulkwijn naar topklasse.

Misschien ken je Lambrusco van de goedkope, zoete slobberwijntjes uit de supermarkt, maar in werkelijkheid heeft deze wijn (en de streek) véél meer te bieden. Lees snel verder om alles te leren over Lambrusco.

Emilia-Romagna: een uniek Lambrusco-wijngebied

Lambrusco wordt gemaakt in een gebied met een eigen karakter. Het kerngebied ligt in Emilia-Romagna, in Noord-Italië, en strekt zich uit van de vruchtbare Povlakte tot in de heuvels richting de Apennijnen. Dit unieke wijngebied heeft een subcontinentaal klimaat met mediterrane invloeden. Dat betekent warme zomers, koele winters en bodems die variëren van klei en leem in de vlaktes tot kalkrijke grond in de heuvels.

Die geologische diversiteit geeft de Lambrusco-druif uiteenlopende groeiomstandigheden. Daarnaast is Lambrusco sterk verbonden met de lokale eetcultuur: Emilia-Romagna staat bekend om culinaire iconen als Parmigiano Reggiano, Parmaham en balsamicoazijn, en de frisse, licht bruisende Lambrusco past perfect bij deze rijke streekgerechten.

Ook de ligging draagt bij aan het unieke karakter. De Lambrusco-druif en de wijn worden al duizenden jaren in deze regio verbouwd. Er is archeologisch bewijs dat de Etrusken deze druiven al cultiveerden, en in de Romeinse tijd werd Lambrusco geroemd om zijn productiviteit. Het is dus letterlijk een wijn met oude wortels in de lokale geschiedenis. Bovendien zijn de druiven inheems. Lambrusco is eigenlijk niet één druif, maar een hele familie van druivenrassen die van nature in deze streek voorkomen. In tegenstelling tot veel moderne druivenrassen die klonen of kruisingen zijn, zijn Lambrusco-variëteiten authentiek en lokaal geworteld. Dit maakt het wijngebied uniek: je proeft als het ware de geschiedenis en traditie van Emilia-Romagna in elke slok Lambrusco.

Waarom is Lambrusco zo bijzonder?

Lambrusco is in de eerste plaats bijzonder omdat het doorgaans een licht mousserende rode wijn is. Waar de meeste mousserende wijnen wit (denk aan Champagne, Sekt of Prosecco) of rosé zijn, biedt Lambrusco iets unieks: rood fruit en zachte tannines gecombineerd met een speelse bubbel. Die combinatie (een rode wijn die fris(!) bruist) zie je bijna nergens anders. Lambrusco kan overigens ook als rosé of zelfs witte wijn gemaakt worden (door de schillen kort of niet mee te laten gisten), maar de rode frizzante variant is het meest iconisch.

De lichte tinteling in Lambrusco zorgt voor een ongekende doordrinkbaarheid en een verfrissend karakter dat je bij weinig andere rode wijnen vindt.

Lambrusco heeft een lange traditie maar ook een modern verhaal. In de jaren 1970 en 1980 was zoete Lambrusco wereldwijd enorm populair. De wijn was toen zelfs de bestverkochte importwijn in de Verenigde Staten. Die internationale doorbraak ging gepaard met massaproductie en een minder kwaliteitsgericht imago. Veel mensen associeerden Lambrusco daardoor met een goedkope, zoete bubbelwijn. Toch is de oorspronkelijke Lambrusco helemaal niet per se zoet van zichzelf; de druif heeft een normale zuurgraad en eerder neutrale suikers. De zoete versies ontstonden vooral doordat producenten de gisting voortijdig stopten of extra druivenmost toevoegden om restsuiker over te houden.

Renaissance van het wijngebied

Gelukkig is Lambrusco in recente jaren bezig aan een renaissance. Steeds meer kleine wijnmakers in Emilia-Romagna focussen op kwaliteit en authentieke stijl, bijvoorbeeld door drogere Lambrusco te produceren of speciale cuvées te maken. Sommige produceren zelfs mousserende Lambrusco volgens de traditionele methode (tweede gisting op fles) Dit is een ambitieuze techniek die extra complexiteit oplevert. Deze kwaliteitsrevolutie zorgt ervoor dat Lambrusco weer serieus wordt genomen door wijnliefhebbers. Het imago kantelt van simpel zoet naar ambachtelijk en karaktervol, waarbij de wijn zijn plek herovert als trots product van een unieke streek.

Wat maakt Lambrusco-wijnen interessant?

Lambrusco-wijnen zijn bijzonder interessant door hun veelzijdigheid en vrolijke karakter. Allereerst valt de smaak op: meestal fruitig en levendig, met aroma’s van rood fruit (kersen, aardbeien) aangevuld door bloemige tonen (denk aan viooltjes) en soms een kruidige ondertoon. Goede Lambrusco heeft een fijne zuurgraad en een klein bittertje in de afdronk, wat hem verrassend fris houdt. Ideaal om de dorst te lessen op een zomerse dag, maar ook om de vettigheid van eten te doorbreken. De laag-alcoholische, sprankelende aard van Lambrusco maakt het een echte feestwijn.

Wat Lambrusco ook interessant maakt, is de enorme diversiteit aan stijlen. Er zijn droge varianten (secco) die strak en verfrissend smaken, halfdroge of halfzoete (amabile) voor wie wat fruitige zoetheid zoekt, en helemaal zoete versies (dolce) als dessertwijn.

Daarnaast bestaat er rode Lambrusco, maar ook rosé en zelfs wit: iets wat veel mensen niet verwachten bij deze wijn. Dankzij al die variaties is Lambrusco inzetbaar bij veel gerechten en gelegenheden. De droge, frisse Lambrusco’s zijn fantastisch als aperitief of bij antipasti; hun speelse bubbel en zuren snijden mooi door hartige hapjes heen. Bij de maaltijd combineren Lambrusco-wijnen uitstekend met de lokale keuken: van een plankje charcuterie (zoals mortadella en Parmaham) tot rijke pasta’s en pizza. Het licht bruisende karakter versterkt de smaken en reinigt de mond tussen de happen door. En vergeet de zoete Lambrusco niet – die is een onverwacht goede match met desserts (bijvoorbeeld bij fruittaart of chocoladetoetje), waarbij de zoete bubbel een feestelijk accent toevoegt.

Vinificatie: hoe wordt Lambrusco gemaakt?

De vinificatie van Lambrusco kent een paar bijzondere aspecten die bijdragen aan het karakter van de wijn. Traditioneel werd Lambrusco vroeger vaak thuis of op de boerderij gemaakt door de jonge wijnen in het voorjaar op fles te laten hergisten – vergelijkbaar met de méthode Ancestrale. Die leggen we overigens uit in dit blog.

 Tegenwoordig wordt het gros van de Lambrusco op een meer gecontroleerde manier mousserend gemaakt via de Martinotti- of Charmat-methode. Dit houdt in dat de wijn zijn tweede gisting – waarbij koolzuur ontstaat – niet op de fles, maar in een grote gesloten druktank ondergaat. De gist en een beetje restsuiker worden in de tank gebracht en onder druk vindt een korte tweede fermentatie plaats, totdat de gewenste bubbels en smaak zijn bereikt. Vervolgens wordt de sprankelende wijn onder druk gebotteld.

Lambrusco-wijnen worden vaak als frizzante (licht mousserend, iets lagere druk) uitgebracht, maar er zijn ook spumante versies met een hogere bubbeldruk. De keuze hangt af van de stijl die de wijnmaker beoogt. Enkele toegewijde producenten experimenteren bovendien met de traditionele methode (tweede gisting op de fles, zoals in Champagne) om zeer hoogwaardige Lambrusco te creëren. Dit is arbeidsintensiever: de wijn blijft dan langer “sur lie” (op de gist) in de fles, wat complexere aroma’s (gist, brood, noten) kan geven bovenop het fruit. Dergelijke traditionele Lambrusco’s zijn zeldzaam, maar tonen aan hoe veelzijdig de vinificatie kan zijn.

Een ander belangrijk aspect is het restsuikergehalte en de gisting. Zoals hierboven genoemd, is de druif zelf niet uitzonderlijk zoet, dus een droge Lambrusco is goed mogelijk en levert een wijn met zuivere fruitsmaken en een hint van bitterheid. Om een zoete Lambrusco te maken, grijpt de wijnmaker in tijdens de vinificatie: vaak door de vergisting voortijdig te stoppen (zodat niet alle suikers omgezet worden in alcohol) of door na de vergisting een deel ingedikte druivenmost toe te voegen voor zoetheid. Beide methoden houden restsuiker in de wijn. Bij droge Lambrusco laat men de gisting volledig uitgaan tot vrijwel alle suiker is verbruikt, wat een secco en vaak iets hoger alcoholpercentage geeft. Dankzij moderne temperatuurcontrole in de tanks kunnen wijnmakers dit proces nauwkeurig sturen en zo verschillende stijlen creëren uit dezelfde druiven. Over het algemeen worden Lambrusco’s jong gebotteld en zijn ze bedoeld om binnen een paar jaar na de oogst te drinken. Je proeft ze het best in hun jeugdige frisheid en fruitigheid.

Tot slot is het vermeldenswaardig dat steeds meer Lambrusco-producenten duurzaam en kleinschalig werken. Omdat Lambrusco traditioneel een boerennatuurwijn was, past het bij de moderne trend van biologische en natuurlijke wijnen. Sommige wijnboeren (zoals Fattoria Moretto, hieronder) werken biologisch of volgen traditionele methoden zonder toevoegingen, waardoor de pure druivensmaak en terroir tot uiting komen in de vinificatie. Deze ambachtelijke aanpak in de kelder draagt verder bij aan het bijzondere karakter van Lambrusco-wijnen.

Subgebieden van Lambrusco

Lambrusco is niet één uniforme wijn; er zijn verschillende herkomstgebieden (DOC’s) en subzones binnen Emilia-Romagna (en net daarbuiten) waar Lambrusco wordt gemaakt, elk met hun eigen stijl en druivenmix.

• Lambrusco di Sorbara DOC
  Afkomstig uit de omgeving van Sorbara (ten noorden van Modena). Deze wijn moet voor minstens 60% van de Lambrusco di Sorbara-druif worden gemaakt (vaak aangevuld met Lambrusco Salamino). Sorbara-Lambrusco’s staan bekend als de lichtste en elegantste van de familie: de wijn is vaak helder robijnrood tot bijna rosé van kleur, met een verfijnde, bloemige neus en hoge zuurgraad. Dit levert een zeer frisse, delicate stijl op die uitstekend gekoeld als aperitief kan dienen.
• Lambrusco Grasparossa di Castelvetro DOC
  Dit subgebied ligt in de heuvels bij Castelvetro, ten zuiden van Modena. Hier domineert de Lambrusco Grasparossa-druif (minimaal 85% verplicht). Grasparossa geeft een wat krachtiger Lambrusco: dieper donkerrood van kleur, met meer tannines en structuur en vaak aroma’s die doen denken aan zwarte kersen, kruiden en zelfs een balsamico-achtige toon. Wijnen uit Grasparossa di Castelvetro zijn doorgaans droger en robuuster; ze kunnen wat meer body hebben, waardoor ze goed passen bij stevige gerechten of zelfs bij een barbecue.
• Lambrusco Salamino di Santa Croce DOC
  Deze herkomstbenaming dankt zijn naam aan de Lambrusco Salamino, een druivensoort met kleine, langwerpige trossen (als een salamistoeltje). Het productiegebied ligt rond Santa Croce, nabij Modena. Salamino-Lambrusco’s hebben een levendige robijnrode kleur met paarse schuimkraag en staan bekend om hun uitgesproken aromatische profiel: veel fruit (bramen, bosbessen) en florale tonen van viooltjes. De body is middelzwaar en de wijn kan zowel secco als amabile voorkomen. Deze DOC levert soepele, geurige Lambrusco die breed in de smaak valt.
• Reggiano Lambrusco DOC
  Zoals de naam aangeeft, betreft dit de Lambrusco-wijnen uit de provincie Reggio Emilia. Dit is een wat ruimere appellatie waar verschillende Lambrusco-variëteiten mogen worden gebruikt (vaak een blend van o.a. Salamino, Maestri, Marani) aangevuld met bijvoorbeeld Ancellotta-druif voor extra kleur. Reggiano Lambrusco komt zowel in droge als zoete stijl voor, maar staat vooral bekend om de frizzante rode wijnen die uitstekend passen bij de lokale keuken. Het is een van de productievere DOC’s, die vroeger veel bulk-Lambrusco leverde, maar tegenwoordig ook mooie kwaliteitswijnen voortbrengt onder bevlogen wijnmakers.
• Lambrusco di Modena DOC
  Een overkoepelende herkomstbenaming voor Lambrusco uit de omgeving van Modena (inclusief de vlakke delen van die provincie). Hier kunnen verschillende Lambrusco-druiven gebruikt worden, waaronder Sorbara, Salamino en anderen, om een klassieke Modenese Lambrusco te maken. Deze wijnen variëren in stijl afhankelijk van de precieze blend en vinificatie, maar zijn vaak fruitig, licht mousserend en bedoeld voor snelle consumptie. Lambrusco di Modena is het visitekaartje van de streek, waarmee veel consumenten de eerste kennismaking met Lambrusco hebben.
• Lambrusco Mantovano DOC
  Dit is de enige Lambrusco-appellatie buiten Emilia-Romagna, namelijk in de provincie Mantua in Lombardije. Het is uniek dat Lambrusco ook hier groeit; historisch is het gebied net over de regionale grens een uitloper van de Lambrusco-traditie. Mantovano Lambrusco wordt gemaakt van diverse Lambrusco-variëteiten (meestal lokaal voorkomende soorten als Viadanese of Salaminho) en kan zowel rood als rosé zijn. De stijl lijkt op die van de Emilia-wijnen: fris, fruitig en sprankelend. Omdat Mantua bekendstaat om zijn salami’s en stoofgerechten, wordt ook hier Lambrusco gekoesterd als de perfecte eettafelwijn om het vet te snijden en de smaakpapillen te verfrissen.

Fattoria Moretto: Lambrusco direct van de wijnboer

Een prachtig voorbeeld van wat Lambrusco zo bijzonder maakt, is Fattoria Moretto. Dit is een kleinschalige familiewijngaard in het hart van de Lambrusco Grasparossa-streek, in de heuvels van Castelvetro (Modena). Fattoria Moretto werd opgericht in 1971 en sindsdien maakt de familie Altariva – inmiddels de derde generatie – hier met passie Lambrusco Grasparossa di Castelvetro van topkwaliteit. Op zo’n 200 meter hoogte cultiveren zij hun wijngaarden duurzaam (al sinds midden jaren ’90 werken ze biologisch) en geheel gericht op de inheemse druiven. Lange tijd werd Lambrusco in de regio vooral in bulk verkocht, maar de broers Fausto en Fabio Altariva besloten in 1991 het roer om te gooien en zich toe te leggen op kwaliteitswijn in de fles. In eerste instantie lieten ze hun Lambrusco natuurlijk op fles hergisten (met de traditionele methode), maar tegen het eind van de jaren ’90 stapten ze over op de moderne Charmat-methode om een nog zuiverder en eleganter product te verkrijgen.

Die stap naar kwaliteit wierp zijn vruchten af: inmiddels geldt Fattoria Moretto als een referentiepunt voor Lambrusco Grasparossa, met een paar bijzondere cru-wijnen die regelmatig in Italiaanse wijngidsen worden bekroond. Denk aan hun ‘Monovitigno’ en ‘Canova’ Lambrusco’s, afkomstig van oude wijngaarden, die laten proeven hoe complex en verfijnd Lambrusco kan zijn wanneer hij met aandacht wordt gemaakt.

Wat Fattoria Moretto extra bijzonder maakt, is dat zij – net als alle producenten bij ONWINE – hun wijn rechtstreeks aan de liefhebber leveren. Bij ONWINE bestel je de wijnen namelijk direct bij de wijnboer, zonder tussenschakels. De fles Lambrusco die je van Fattoria Moretto koopt, komt letterlijk van hun erf naar jouw deur.